Maatwerk voor lerende professionals? Geef ruimte voor eigen leerdoelen

Vrouwelijke professionals in gesprek

Lerende professionals zijn heel divers, vooral wat betreft ervaring, praktische kennis, leeftijd, vooropleiding en redenen om onderwijs te volgen. Het is ook een veeleisende groep; professionals hebben vaak weinig tijd, hebben hoge verwachtingen van de inhoud, brengen graag praktijkvragen in en willen het geleerde direct kunnen toepassen. Het bieden van maatwerk is dan ook heel belangrijk (Zuiker et al., 2018). Eén van de manieren om dit te doen, is ruimte geven aan individuele leerdoelen. Hoe pak je dit aan? Hierover spraken trainers/ontwikkelaars van de Universiteit Utrecht met elkaar. In dit artikel delen ze hun tips en voorbeelden uit de eigen praktijk.

Leerdoelen vastleggen in de ontwerpfase

Het nadenken over leerdoelen start in de ontwerpfase. De ruimte die je hebt om leerdoelen af te stemmen op de wensen van deelnemers verschilt. Als het bijvoorbeeld gaat om een cursus binnen een geaccrediteerde opleiding, moet een cursus in het geheel van een opleiding passen. De cursus vervult namelijk een rol in het toewerken naar de eindtermen van de opleiding en daarmee staan de leerdoelen vast. Ook bij cursussen voor beroepspunten staan de leerdoelen in grote mate vast, vanwege afspraken met de beroepsvereniging.

Afstemming met het werkveld is essentieel

Als je meer ruimte hebt, dan kun je de leerdoelen bepalen in afstemming of samenwerking met het werkveld (zie kader) of met een opdrachtgever of potentiële deelnemers. Of het initiatief nu vanuit de docent/onderzoeker of de vakgroep komt, of dat het startpunt een vraag vanuit het werkveld is: afstemming met het werkveld is essentieel. Wat jij te bieden hebt, en de behoefte die er is moeten goed op elkaar worden afgestemd.

Inhoud en leerdoelen van OVP checken in het werkveld

  • Vragen uitzetten bij een alumnipanel via een mailinglijst.
  • Vragen uitzetten via LinkedIn, daar waar relevante discussies op je vakgebied plaatsvinden.
  • Een beroepsvereniging benaderen.
  • Eerste ideeën kenbaar maken via een nieuwsbrief, een brochure op LinkedIn, of een mededeling op een website: (bijvoorbeeld een gebruikerspagina van een softwarepakket) 'Wil je meer weten, neem contact met ons op voor een vrijblijvend gesprek.' In dat gesprek kun je vervolgens zelf ook informatie ophalen.
  • Contacten benaderen die je kent via stagebegeleiding of onderzoek.
  • Enkele potentiële deelnemers van een opdrachtgever spreken.

In het geval dat het initiatief bij jou zelf of de vakgroep ligt, ontwikkel je een eerste idee voor leerdoelen op basis van jullie expertise, recente ontwikkelingen in de wetenschap in de discipline en op basis van jullie visie op wat het werkveld nodig heeft. Bestaand onderwijs voor bachelor- of masterstudenten kan ook een goede basis vormen. Die beoogde leerdoelen toets je aan de wensen en ideeën van contacten in het werkveld: Is er daadwerkelijk behoefte aan het OVP dat je voor ogen hebt? Klopt je beeld van wat men al kan en weet? En wat is er nodig aan kennis, vaardigheden en attitude om hetgeen deelnemers zullen leren in de praktijk te kunnen brengen?

In de verdere ontwerpfase, bij het nadenken over werkvormen en bijeenkomsten, moet je er rekening mee houden dat professionals eigen leerwensen hebben en eigen leerdoelen willen inbrengen. Hoe ga je daarmee om? Er zijn verschillende opties:

  1. Plan een cursus, training of opleiding nog niet helemaal vol, maar creëer open ruimte die nog ingevuld kan worden op basis van de leerdoelen van deelnemers.
  2. Creëer tracks of modules waardoor keuzemogelijkheden ontstaan.
  3. Plan individuele begeleidingsgesprekken in met een coach die de deelnemers volgt in hun ontwikkeling en die kan meedenken hoe (individuele) leerdoelen behaald kunnen worden.

Individuele leerdoelen inventariseren bij deelnemers 

Als het (basis)ontwerp gereed is, kun je inventariseren wat deelnemers uit de cursus, training of opleiding willen halen. Dat kan bijvoorbeeld door middel van een (online) vragenlijst, een individueel intakegesprek of een (motivatie)brief. Bij methode-onderwijs, zoals een statistiekcursus, kun je denken aan een instaptoets. 

Leerwensen aanscherpen

Het is goed je te realiseren dat mensen het vaak lastig vinden om te bedenken wat ze precies uit het onderwijs willen halen. Wat goed kan werken, is om kandidaten te vragen wanneer ze tevreden zijn aan het eind van het onderwijs en wat ze dan in concreet gedrag anders of meer doen dan nu. Dat scherpt de leerwensen aan. Als je bij langlopend OVP, zoals een leergang of opleiding, tussentijds de tussenbalans laat opmaken, worden de leerdoelen rijker. Deelnemers kunnen hun leerdoelen dan herformuleren. Je kunt er naar vragen in een tussenevaluatie, een coachgesprek of een leerverslag.

Krijgen alle individuele leerdoelen een plek?

Misschien kunnen niet alle leerwensen een plek krijgen binnen een cursus of opleiding. Het bespreken van individuele leerdoelen met kandidaten is een manier om af te tasten of de cursus bij iemand past. Als de leerdoelen te ver af liggen van de leerwensen van een deelnemer, zou je kunnen besluiten dat de cursus of opleiding niet voldoende aansluit.

Het bevragen van individuele leerwensen schept verwachtingen. Als er wel voldoende match is tussen leerdoelen van de cursus en de individuele leerwensen, is wellicht nog niet alles mogelijk. Je kunt er maar beter helder over zijn in het voorgesprek of de intake.

Inspelen op individuele leerdoelen tijdens OVP

Daar waar mogelijk kun je inspelen op individuele leerdoelen van deelnemers. Zo kun je hier ruimte aan geven:

  • door nadruk op een thema te leggen;
  • in opdrachten;
  • door de open ruimte in het programma op basis daarvan in te vullen en/of door deelnemers zelf te laten invullen, waarbij je hen kunt helpen door deelnemers te wijzen op literatuur of contacten;
  • door er in individuele (coach)gesprekken op in te gaan.

Tijdens een cursus of opleiding kun je deelnemers laten zien dat je rekening houdt met individuele leerwensen. Wijs op accenten in het programma en keuzes die je hebt gemaakt op basis van de ingebrachte leerwensen en tussentijdse evaluaties. Naast de inhoud kun je wellicht ook in vorm maatwerk leveren.

Het is belangrijk dat deelnemers ook zelf zicht houden op hun eigen leerdoelen. Het helpt als ze dit voor een intake op moeten schrijven.

Aan de slag?

Aan de slag met het ontwerpen en vormgeven van OvP? Onderwijsadvies & Training adviseert individuele docenten en (onderwijs)organisaties over de vormgeving van onderwijs aan professionals. Meer weten? Neem contact op via onderwijsadviesentraining@uu.nl

Met dank aan: Gerolf Pikker, Marjolein Verhallen, Tom Overmans (Bestuur- en Organisatiewetenschap), Mirelle Stukstette (Klinische Gezondheidswetenschappen), Carolijn Ouwehand, Rouven Hagemeijer (Onderwijsadvies & Training).

Referenties

Zuiker, I., Lam, J.I., Adriaanse, P.J.G., Bakker, W.E., Kluijtmans, M., & van Tartwijk, J.W.F. (2018). Levenslang Leren: Uitgangspunten voor postacademisch onderwijs. THeMA: Tijdschrift voor Hoger Onderwijs & Management, 25 (1), 36-40. http://dspace.library.uu.nl/handle/1874/375275.